Barbara Radziwiłłówna (1523–1551) pochodzi z jednej z najbogatszych i najbardziej wpływowych rodzin wielkiego księstwa litewskiego i książąt europejskich – Radziwiłłów. Z relacji wynika, że Barbara była bardzo piękną kobietą – wysoką i smukłą blondynką. Rodzice zadbali o dobrą edukację, znała kilka języków, w tym litewski, ruski i polski. O jej wyglądzie, ubiorach, dworze, zamiłowaniu do polowań, tańca, kąpieli, rozkosznej biżuterii, egzotycznych potraw i kosmetyków krążą legendy.

W wieku 17 lat Barbara już była żoną hrabiego Stanisława Gasztołda, potomka jednego z najpotężniejszych rodów litewskich. Po śmierci męża 21-letnia Barbara nawiązała romans z przyszłym królem, wielkim księciem litewskim Zygmuntem Augustem, który w sekrecie poślubił ją w sierpniu 1547 roku. Ujawnienie mezaliansu wywołało wielki skandal – przeciwko uznaniu ważności małżeństwa energicznie wystąpili polscy magnaci i królowa matka Bona Sforza.

Sprzeciw powodowało to, że w XVI wieku sojusze geopolityczne, militarne i gospodarcze między państwami można było osiągnąć na dwa sposoby: przez podbój militarny lub w drodze małżeństwa między władcami. W tym czasie Litwa i Polska aktywnie zabiegały o zapewnienie sobie wsparcia państw Europy Środkowej oraz ówczesnego Cesarstwa Niemieckiego i Austriackiego przeciwko agresji rosyjskiej. Dążono do tego w drodze umowy małżeńskiej. Tajny ślub przyszłego władcy Polski i Litwy z poddaną burzył całą strategię polityki zagranicznej.

Barbara stała się męczennicą własnej miłości i małżeństwa. Barbarę Radziwiłłównę publicznie i niepublicznie nazywano nierządnicą, oskarżano o czary czy przypisywano choroby zakaźne. Zygmunt August musiał podjąć wszelkie środki ostrożności, aby uchronić ukochaną przed plotkami, zniesławianiem oraz przed rzeczywistym niebezpieczeństwem fizycznego zniszczenia. Nawet gdy August został królem, bardzo trudno mu było ochronić ukochaną przed ukrytym i jawnym mobbingiem na dworze królewskim.

Barbara Radziwiłłówna została koronowana na królową Polski w katedrze na Wawelu7 grudnia 1550 r.

Barbara była dzieckiem jednej z najpotężniejszych familii Litwy. Miała w sobie litewską, ukraińską i polską krew. Jej ojciec Jerzy Radziwiłł był kasztelanem wileńskim, hetmanem wielkim litewskim, marszałkiem nadwornym litewskim. Po raz pierwszy Barbara wyszła za mąż w wieku 17 lat. Została żoną potomka potężnego rodu Gasztołdów, hrabiego Stanisława Gasztołda. Kobiety o statusie Barbary były gotowe do zarządzania dużym majątkiem, rodzenia i wychowywania dzieci. Miała też nadzieję, że urodzi następcę tronu, lecz po kilku poronieniach była tym bardzo strapiona.

Barbara dbała o własną urodę i estetykę otoczenia, uwielbiała kąpiele, łaźnię, masaże, polowania, jazdę konną i taniec. Służba ubierała pokoje królowej w jej ulubione kwiaty – lawendy, róże i bratki. Uwielbiała biżuterie, lubił ją również wielki książę litewski Zygmunt August. Do listów do siebie oboje kochankowie dołączali również kosztowną, ekskluzywną biżuterię.

Portrety przedstawiają Barbarę Radziwiłłównę w kreacjach uszytych na modłę niemiecką, rzadziej włoską i hiszpańską. Suknie z brokatu, adamaszku, satyny i jedwabiu; kamizelki haftowane złotymi i srebrnymi nićmi; futra ze świstaków i soboli; ażurowe kapelusze zdobione różami; berety wzorowane na modach Europy Środkowej; złocone srebrne korony, peniuary, czarne półprzezroczyste wstążki; czarne haftowane perłami broszki, perłowe nakrycia głowy, kaptury, miniaturowe czepki z półprzezroczystej tkaniny. Piękna szlachcianka uwielbiała zieleń i biel, lecz najbardziej lubiła kolor czerwony, jednak była też modna i ubierała w ubrania w kontrastowych odcieniach, a także w biało-czarne stroje. Nosiła ubrania wysadzane i haftowane klejnotami. Szczególnie modne w tym czasie były haftowane perły, które zdobiły wszystkie ubrania Barbary. Jej koronacyjne nakrycie głowy wywołało sensację w Europie i uważa się, że po śmierci Barbary poprzez agentów nabyła je królowa Anglii.

Przykłady literackie pokazują, że królewska para nieraz demonstrowała jedność poprzez dopasowanie ubrań.

Zgodnie z obyczajem, dworzanie spożywali posiłki dwa razy dziennie. Od dziewiątej rano do południa wszyscy gromadzili się przy stołach na śniadanie, a obiad spożywano między godziną trzecią a szóstą po południu. Codzienną potrawą był barszcz, gotowany ze specjalnie kiszonych łodyg, młodych liści i pędów rośliny barszczu zwyczajnego. Barszcz był popularny także na dworach Europy Zachodniej: podobne zupy jadali np. Tudorowie w Anglii. Ponadto, stół władców obfitował w mięso. Codziennie służba płaciła kupcom za różne mięsiwa nawet do 50 sztuk złota – równowartość rocznej pensji urzędnika średniego szczebla (np. królewskiego aptekarza). Dominowała wołowina i cielęcina, rzadziej mięso owcze, a wieprzowinę spożywano wyłącznie w postaci boczku, wątróbki i skwarek. Kucharze codziennie oporządzali dziesiątki ptaków: kurczaki, kaczki, gęsi, kapłony, czasem pawie, a także różnorodną zwierzynę łowną – od drobnych ptaków po dzikie gołębie i kuropatwy. W dni postu mięso zastępowały ryby: szczupaki, liny i łososie. Codziennie do kuchni pałacowej sprowadzano kilka koszów nabiału, czyli masło, sery, twarogi, mleko i śmietanę. Słodka śmietanka służyła do wyrabiania małych okrągłych serków, a twarogowe knedle były jedną z ulubionych potraw Barbary Radziwiłłówny. Uwielbiała również bigos – tradycyjną polską potrawę z duszonej kapusty z siekanym mięsem. Asortyment warzyw w pałacowej kuchni był niemal identyczny z preferencjami współczesnych Litwinów: groch, chrzan, szpinak, cebula, rzepa, gryka, pietruszka, pasternak i kapusta.

Z zachowanych dokumentów wynika, że kucharze Barbary Radziwiłłówny codziennie zamawiali niewiarygodne ilości jaj. Część z nich na pewno zużywano na ciasto do wypieku pierników. Barbara je uwielbiała (zwłaszcza z konfiturą), dlatego świeżych pierniczków nigdy nie mogło zabraknąć na jej stole. Wypiekano też rogaliki i robiono słodycze z wodą różaną. Ulubione owoce Barbary Radziwiłłówny to pomarańcze i gruszki. Podawane codziennie do jej stołu pomarańcze kosztowały wówczas jedną złotą monetę za owoc. Do posiłków Barbara najczęściej wybierała wino, chociaż zawsze było dostępne piwo i miód pitny.

Po potajemnym poślubieniu Barbary książę Zygmunt August zamówił zestaw przeźroczystych szklanych naczyń, aby ochronić Barbarę przed trucicielami podczas jego długiej nieobecności w Wilnie.

Oczyszczenie kwarcu w sposób naturalny było niezwykle trudne, nawet najdroższe szkło posiadało zielonkawe zanieczyszczenia. Specjalny zestaw przezroczystych szklanych naczyń księżnej był przechowywany w zamykanej na klucz przeznaczonej do tego celu skrzyni. Zaufana osoba wybierała naczynia bezpośrednio przed posiłkiem Barbary.

Królowa Barbara zmarła w wieku 28 lat zaledwie pięć miesięcy po koronacji. Krążyły pogłoski, że miała w tym udział trucizna od królowej matki Bony Sforzy. Badacze twierdzą, że przyczyną jej śmierci był rak narządów płodnych. Jest to kolejna zagadka, ponieważ ród Radziwiłłów charakteryzował się zdrowiem i długowiecznością. Według świadectw, Barbara była bardzo energiczną, aktywną i wysportowaną młodą kobietą. Chociaż ta historia rozegrała się prawie pięćset lat temu, siła romantycznego mitu rośnie, a Barbara Radziwiłłówna staje się ponadczasową megagwiazdą Litwy i Wilna.

Król Zygmunt August ufundował kościół na terenie Zamku Dolnego w Wilnie, zamierzając przeznaczyć go na miejsce pochówku dla siebie i królowej Barbary. Jednak budowa nie została zakończona. Szczątki królowej Barbary Radziwiłłówny sprowadzono z Krakowa do Wilna i uroczyście pochowano w wileńskiej Katedrze pod kaplicą, w której zgodnie z legendą miał miejsce tajny ślub z Zygmuntem Augustem. Według naocznych świadków, szczątki przewieziono specjalnym powozem ciągnionym przez cztery czarne konie, a król towarzyszył im w tej podróży. W osadach Zygmunt August zsiadał z konia i podążał pieszo za powozem.

Miejsce pochówku królowej było przez pewien czas zapomniane. W 1931 roku, po wielkiej powodzi w Wilnie, niezbędne było wzmocnienie fundamentów i ścian bazyliki. Wówczas stolica współczesnej Litwy należała do Polski. Podczas prac remontowych robotnicy przypadkowo odkryli szczątki wielkiego księcia Litwy i króla Polski Aleksandra oraz obu żon Zygmunta Augusta – Elżbiety Habsburżanki i Barbary Radziwiłłówny.

Zbadane szczątki zostały umieszczone w mauzoleum w podziemiach wileńskiej Katedry i są dostępne dla zwiedzających.

Zygmunt August (1520–1572) – ostatni władca z dynastii Jagiellonów. W 1544 r. w wieku 24 lat zamieszkał w Wilnie jako wielki książę litewski i objął panowanie nad całą Litwą. Po śmierci ojca w 1548 r. Zygmunt August został koronowany na króla Polski.

Do 17 roku życia młody książę był otoczony opieką i rozpieszczany przez swoją matkę, królową Bonę Sforzę. Otoczony przez damy dworu swojej matki, August uczył się języków, filozofii, poznawał sztukę i tajemnice miłości.

Zaszczepił w kraju nowe mody i inny sposób myślenia, oparty na ideach humanizmu, a lata rządów jego i jego ojca są zwane złotym wiekiem WKL. Władca zapisał się w pamięci jako bohater historii o nieśmiertelnej miłości króla, która na zawsze rozsławiła imię Barbary Radziwiłłówny i jej rodziny.

Zygmunt August był żonaty trzy razy, jednak nie spłodził potomstwa. Jego pierwszą i trzecią żoną były siostry, księżniczki Elżbieta i Katarzyna z dynastii Habsburgów. Drugą żoną była Barbara Radziwiłłówna.

Po objęciu faktycznej władzy nad Litwą Zygmunt August założył w Wilnie okazały dwór i dokończył rozpoczętą przez ojca u podnóża Góry Zamkowej budowę renesansowego Pałacu Wielkich Książąt. Za jego rządów Wilno stało się jednym z najpiękniejszych miast Europy Wschodniej, w którym zamieszkało i pracowało wielu włoskich budowniczych, rzemieślników oraz uczonych humanistów. Zygmunt August zgromadził wiele dzieł sztuki i pokaźną bibliotekę, którą później przekazał kolegium jezuitów w Wilnie.

Imię Zygmunta Augusta wiąże się również z innymi ważnymi zmianami gospodarczymi i politycznymi, przede wszystkim zainicjowaną przez matkę Bonę Sforzę pomiarą włóczną i Unią Lubelską.

Wielki książę litewski i król Polski Zygmunt August był katolikiem, jednak był przychylny również pomysłom reformatorów.

Za panowania Zygmunta Augusta ruch reformatorski rozkwitał szeroko w Litwie i Polsce (XVI-XVII w.). Ze względów politycznych i osobistych (brat i kuzyn Barbary Radziwiłłówny byli reformatorami) Zygmunt August przez pewien czas tolerował ten ruch, jednak, zwłaszcza pod koniec swego panowania, wspierał katolików i nie przeszkadzał im w walce z reformacją.

Unia Lubelska (lit. Liublino unija) – akt połączenia Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Zawarcie unii walnie przyspieszyły XVI-wieczne wojny w regionie. Wojny o ziemie ruskie Litwy z rosnącym w siłę Wielkim Księstwem Moskiewskim skutkowały utratą znacznych terytoriów, zdewastowały finanse i społeczeństwo państwa. Gdy w 1588 r. wybuchła wojna inflancka, armia WKL była zmuszona do walki na dwóch frontach. W 1560 r. Rosja zagarnęła większą część Inflant. Rosyjska armia 25 lutego 1564 r. wkroczyła do Połocku i szykowała się do marszu na Wilno. Sprawna obrona bez wsparcia z Polski była niemożliwa. Na sejmie w Warszawie 13 marca 1564 r. przyjęto protokół, którym król Zygmunt II August odstąpił Koronie Królestwa Polskiego swoje prawa sukcesyjne w Wielkim Księstwie Litewskim.

Wilno jest stolicą, miastem władców, głównym ośrodkiem kulturalnym i naukowym Litwy. Nazwa Wilna pochodzi od rzeki Wilejki, która przepływa przez miasto. Według nieoficjalnych danych obszar, na którym spotykają się dwie rzeki Wilejka i Wilia (lit. Neris), jest zamieszkany od II wieku p.n.e. Oficjalnie początki miasta wywodzą się z listu wielkiego księcia litewskiego Giedymina do władców wszystkich państw europejskich, ogłaszającego założenie stolicy w 1323 r.

Położone wśród niewysokich pagórków miasto słynie z chronionego przez UNESCO Starego Miasta, romantycznej atmosfery i licznych zielonych obszarów. Dziś stolica Litwy jest nowoczesnym, a jednocześnie komfortowym i przyjaznym miastem pełnym kultury i kreatywności. To miasto, w którym mówią rzeźby, gra muzyka, powstają internetowe start-upy i gry, w powietrzu unosi się zapach dobrego jedzenia i przygody. Można popłynąć do centrum Wilna łodzią, przelecieć nad nim balonem na gorące powietrze, wiosną zrywać przylaszczki w lesie w środku miasta lub liczyć nocą gwiazdy ze szczytu któregoś z zielonych wzgórz w samym centrum.

Najbardziej żywa i znana romantyczna historia Wilna z XVI wieku – legenda o miłości przyszłego króla Zygmunta Augusta do pięknej, młodej wdowy Barbary Radziwiłłówny.
Na zawsze wytworzyła romantyczny kod Wilna, znany każdemu mieszkańcowi i odczuwany przez każdego przyjezdnego.

Królewska historia miłosna – dziedzictwo renesansu i niewidzialny diadem miasta. Wilno jest związane z losem niejednej osoby królewskiej krwi.

W październiku 1562 r. Katarzyna, siostra wielkiego księcia litewskiego i króla Polski Zygmunta II Augusta, poślubiła w Wilnie wielkiego księcia Finlandii Jana Wazę.
Sześć lat później Katarzyna i Jan zostali władcami Szwecji, a ich potomkowie rządzili Litwą i Polską w XVII wieku. Katarzyna w wieku 36 lat wyszła za mąż w Wilnie za księcia młodszego od niej o 11 lat.

W drodze do Finlandii Katarzynę próbowało zatrzymać i porwać wojsko rosyjskiego cara Iwana Groźnego, ponieważ on również chciał poślubić polską księżniczkę, jednak król Zygmunt August odmówił wydania jej za rosyjskiego władcę.

Nowożeńcom udało się uniknąć zasadzki armii carskiej i po obfitującej w trudy i pełnej przygód dwumiesięcznej podróży para dotarła w końcu do Turku, ówczesnej stolicy Finlandii.

Brat Jana, król Szwecji Eryk XVI, cierpiał na chorobę psychiczną. Zjednoczeni szwedzcy możnowładcy usunęli go z tronu i uwięzili. W 1569 r. Katarzyna i Jan zostali koronowani w katedrze w Uppsali.

Uppsala to jedno z najstarszych miast Szwecji, położone 71 km od stolicy kraju – Sztokholmu. Do XIII wieku znane było jako Östra Aros, kiedy to przyjęło nazwę Uppsala. Dziś Uppsala jest jednym z czterech największych miast Szwecji i słynie między innymi z historii, uniwersytetów i wspaniałej katedry.

Uppsala jest siedzibą arcybiskupa Szwecji i przez setki lat była miejscem koronacji szwedzkich królów i królowych. Budowę katedry rozpoczęto w 1270 r., jednak konsekrowano ją dopiero w 1425 r., czyli prawie 200 lat później. Właśnie na zamku w Uppsali został zamordowany król Eryk XVI, którego następcą został mąż Katarzyny Jagiellonki Jan III. Katarzyna Jagiellonka jest pochowana w katedrze w Uppsali.

Kraków jest drugim co do wielkości i jednym z najstarszych miast w Polsce. Historia położonego nad Wisłą w województwie małopolskim miasta sięga VII wieku. Kraków był stolicą Polski do 1596 r. i tradycyjnie jednym z wiodących ośrodków polskiego życia akademickiego, gospodarczego, kulturalnego i artystycznego. Jedno z najpiękniejszych Starych Miast Europy i Zamek Królewski na Wawelu zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Miasto z osady z epoki kamienia rozwinęło się w drugie najważniejsze miasto w Polsce. Kraków jest niewątpliwie głównym krajowym ośrodkiem akademickim i artystycznym Polski.
Krakowski Wawel przez długi czas był siedzibą polskich królów, tam pochowano również króla Zygmunta Augusta.

13 lutego 1549 r. Zygmunt i Barbara przybywają do Krakowa – siedziby królów Korony Polskiej. Na Wawelu August rozpieszczał Barbarę wystawnym trybem życia i drogimi prezentami. Mając ogromny wpływ na Zygmunta Augusta, nie interesowała się polityką, w przeciwieństwie do swojego ambitnego kuzyna Mikołaja Radziwiłła Czarnego i brata Mikołaja Radziwiłła Rudego. Radziwiłłowie pracowali wraz z Augustem, aby zapewnić Barbarze polską koronę, a ona sama nie wykonała żadnych gestów, aby zdobyć poparcie szlachty lub przychylność ludu. Gdy zaproponowano rozwiązanie kompromisowe – uznanie Barbary za żonę Zygmunta Augusta, lecz bez koronowania jej na królową Polski – Zygmunt August odmówił. Latem 1549 r., chcąc zapobiec zbrojnemu powstaniu, Zygmunt II August zawarł sojusz z królem Węgier Ferdynandem I Habsburgiem. Aby uzyskać papieski nakaz zezwalający na koronację Barbary, Zygmunt August wydał dekret przeciwko herezji – co było kontrowersyjnym posunięciem w kraju o dużym odsetku prawosławnych. Próbował też zagrozić, przekupić lub w inny sposób przekonać polską magnaterię, by nie sprzeciwiała się małżeństwu. Jego matka i jedna z najzagorzalszych przeciwniczek, królowa Bona Sforza, została usunięta z dworu królewskiego i zesłana na Mazowsze.

Barbara Radziwiłłówna została koronowana na królową Polski w katedrze na Wawelu7 grudnia 1550 r.

Tajna miłość – start-up kulturalny, platforma poświęcona historii oraz współczesnej romantycznej marce designerskiej upominków z Wilna i Krakowa, powstałej w oparciu na faktach i mitach związanych z dramatyczną XVI-wieczną królewską historią miłosną Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny.
XVI-wieczne (1543–1551) Wilno i Kraków oszołomiła historia zakazanego i niepowtarzalnego romansu. Skandal i wywołany dramat sprawiły, że stała się najbardziej romantyczną wileńską legendą wszech czasów, opowiadającą o tajnej królewskiej miłości.

Wielki książę litewski Zygmunt August i jego piękna podwładna Barbara Radziwiłłówna zakochali się w sobie. W tamtych czasach królewskie mariaże służyły do zawiązywania sojuszy gospodarczych i militarnych między państwami. Państwa wiązały się z partnerami, którzy pomagali im bronić się i rozwijać, więc królewskie mariaże aranżowano zgodnie z interesami państw. Przyszły król odważył się na uczucie i tajnie poślubił swoją ukochaną.
Po objęciu tronu Polski Zygmunt August wymusił uznanie Barbary za prawowitą żonę i zdołał koronować ją na wielką księżną litewską i królową Polski. W Wilnie rozbłysła gwiazda Barbary Radziwiłłówny, która od ponad czterech wieków przyciąga turystów swoją tajemniczością i urokiem.

W 2022 r. Julia Janus zaczęła powoli budować profesjonalną platformę designerską – showroom online – zapraszając do współpracy różnych producentów, twórców i badaczy historii, sztuki, designu, technologii, antropologii. Rozwijana kolekcja produktów i usług designerskich nosi nazwę Tajna miłość.

Tajna miłość – nazwa audioprzewodnika, który napisała i przygotowała do użytku Julija Janus (projektantka, artystka interdyscyplinarna, twórczyni miejsc). Przewodnik audio, napisany i opowiedziany jako pamiętnik Barbary Radziwiłłówny, prowadzi przez wileńską Starówkę do miejsc bezpośrednio związanych ze słynną renesansową historią miłosną.

W 2021 roku uruchomiono stronę internetową www.slaptameile.lt, gdzie udostępniono audioprzewodnik w czterech wersjach językowych. Jest on dostępny z każdego urządzenia mobilnego i jest powiązany z aplikacją Google Maps, co ułatwia odnalezienie wszystkich punktów wycieczki. Narzędzie może być wykorzystywane zarówno przez profesjonalnych przewodników, jak i samodzielnych podróżników.

Showroom (ang. pokój wystawowy) – sala wystawowa kolaboracji w start-upie kulturalnym. Wygląda niczym sklep, ale po wybraniu interesującego produktu lub usługi czarny przycisk Kup teraz przeniesie Cię bezpośrednio do sklepu internetowego producenta lub usługodawcy tego produktu lub usługi.

Wszystkie produkty powstały w nawiązaniu do faktów i mitów XVI-wiecznej historii miłosnej Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny. Chociaż produkty są dostępne u różnych producentów i w różnych sklepach internetowych, Showroom Tajna miłość jest jedynym miejscem, gdzie można je zobaczyć w całości jako kolekcję.

Wszystkie produkty łączy nie tylko intymna historia królewskiego romansu z XVI w., ale także jedno tajemnicze opakowanie, oparte na pełnowymiarowym portrecie pary królewskiej autorstwa malarki Miglė Kosinskaitė, którego oryginał można zobaczyć w sali recepcyjnej restauracji Lokys w Wilnie przy ul. Stiklių 6.

Chcesz stworzyć lub wyprodukować upominek: produkt, usługę, doświadczenie związane z wydarzeniami i osobami opisanymi w tej historii? Napisz do nas info@juliajanus.com, a w temacie wiadomości wskaż słowo PARTNERSTWO.

Jeśli reprezentujesz producenta lub usługodawcę, to kluczowym warunkiem jest prowadzenie sprzedaży internetowej.

Jeśli jesteś twórcą, kluczowym warunkiem jest doświadczenie w projektowaniu produktów (w formacie CV) i wyraźne szkice – wizualizacje.

Produkty Tajna miłość mogą być sprzedawane pojedynczo, razem jako kolekcja lub w grupach upominkowych – zestawach. W każdym razie, jeśli chcesz nawiązać współprace w zakresie handlowym, napisz pod adres info@juliajanus.com, wskazując w temacie wiadomości słowo SPRZEDAŻE i my pomożemy nawiązać kontakt z partnerami w najbardziej dogodny sposób.